Fizička zaštita informacionog sistema

Ako je cilj zaštite informacionog sistema kompletna kontrola svih podataka koji ulaze i izlaze iz kompjuterske mreže, potrebno je definisati sve objekte unutar tog sistema koje treba zaštititi. Danas se informacioni sistemi sastoje iz mnoštva vrlo različitih komponenti, pa je definicija svih objekata u njemu vrlo složen posao. Međutim, postoje osnovne smjernice kojima se treba voditi kada se definiše plan zaštite informacionog sistema

Piše: Goran Milić
E-mail: redakcija@asadria.com

Jedan od najvažnijih, ali istovremeno i najčešće zanemarenih aspekata sigurnosti informacionog sistema je fizička kontrola. Lako je uvidjeti zašto je to tako – sistemski i mrežni administratori se u svojim svakodnevnim obavezama bave složenim softverskim i hardverskim sistemima, pa fizičku zaštitu, odnosno direktni pristup kompjuterskoj opremi, serverima, mrežnim uređajima i drugim komponentama informacionog sistema često uopšte i ne razmatraju. Ili, u boljem slučaju, fizičku zaštitu prepuštaju drugim odjelima organizacije koji se bave fizičkom zaštitom ostale imovine. Zbog kompleksnosti modernih informacionih sistema ovakav pristup nikako nije dobar jer u velikom broju slučajeva upravo fizička krađa neke komponente, recimo hard diska iz servera, predstavlja najlakši način dolaska do povjerljivih informacija. Još jedan dobar primjer je odlaganje smeća – šta ako se u obližnjem kontejneru za smeće mogu pronaći odbačeni finansijski izvještaji kompanije čijim se dionicama trguje na berzi?

Osnovne komponente informacionog sistema

Vrlo je važno definisati takozvani “vanjski perimetar” informacionog sistema, koji, zapravo, predstavlja popis njegovih komponenti koje se moraju fizički zaštititi. Spisak koji slijedi sadrži najosnovnije komponente informacionog sistema za koje treba napraviti plan zaštite:

• serveri
• radne stanice (desktop i laptop kompjuteri)
• mrežni uređaji (ruteri, switchevi, pristupne tačke)
• mrežna infrastruktura (kablovi, utičnice, enkripcija mrežnog saobraćaja)
• bežične mreže (enkripcija mrežnog saobraćaja, pristupne tačke)
• mobilni uređaji (pametni telefoni, tablet uređaji, laptopi)
• štampani mediji (izvještaji, analize, dopisi, fakture)
• prenosni mediji (CD, DVD, USB flash memorija, prenosni hard diskovi)

Sve ove komponente zahtijevaju određeni stepen fizičke zaštite. Naprimjer, server vjerovatno neće niko iznositi iz prostora organizacije, ali je važno kontrolisati ko ima fizički pristup serverskoj opremi. Prenosni mediji, kao i mobilni uređaji se, sa druge strane, lako i često iznose iz prostorija organizacije, a u većini slučajeva IT i sigurnosno osoblje ne može znati kakvi podaci se nalaze na njima.

Zaštita servera

File serveri na kojima se smještaju svi podaci jedne organizacije te infrastrukturni serveri na kojima se nalaze ključni servisi od kojih zavisi funkcionisanje organizacije, kao što su oni za autentifikaciju korisnika i kontrolu pristupa, moraju biti smješteni na veoma sigurnim lokacijama. Kao apsolutni minimum navode se zaključane sobe u koje pristup imaju samo oni koji direktno rade sa fizičkim komponentama serverskih uređaja. Pristup ovim prostorijama trebao bi se bilježiti, pa se preporučuje korištenje elektroničkih brava, magnetnih kartica, pristupnih šifri, skeniranje otisaka prstiju i slično. Također, poželjno je da ove prostorije budu pod nadzorom videokamera i alarmnih sistema. Posebno je potrebno obratiti pažnju na zaštitu od požara, poplava i sličnih katastrofa. Serverski uređaji prilikom svog rada generišu mnogo toplote, tako da je serverske sobe nemoguće dizajnirati bez rashladnih uređaja. S obzirom da se na serverima nalaze praktično svi podaci o radu organizacije, u slučaju banaka, osiguravajućih kuća, državnih organa i sličnih institucija preporučeno je kreiranje iste ili bar slične serverske sobe na udaljenoj lokaciji, koja se naziva Disaster recovery site. Na ovoj “rezervnoj” lokaciji se dupliraju podaci i hardverska konfiguracija (ili bar u najpribližnijoj mogućoj mjeri) kako bi se u slučaju poplava, požara, zemljotresa i sličnih prirodnih katastrofa funkcionisanje organizacije moglo nastaviti ili ponovo uspostaviti u najkraćem mogućem roku. Rezervna lokacija se pravi na udaljenosti 30 ili više kilometara od originalne.

Zaštita radnih stanica

Mnogi IT sigurnosni planovi se fokusiraju isključivo na servere, a pri tome ignorišu radne stanice koje imaju mrežni pristup do tih servera. Vrlo često se dešava da zaposlenici ostavljaju svoje kompjutere nezaštićene kada odlaze na pauze za ručak ili na kraju radnog dana. Također, često je relativno lako doći do kompjutera na ulazu u neki objekat (čuvar, recepcioner i slično). U slučaju da osoba koja tu radi nije prisutna (odlazak do toaleta, neki radni zadatak i slično), moguće je ostvariti pristup internim servisima informacionog sistema, jer nije napravljena odjava (logout) sa sistema.

Dobar sigurnosni plan uključuje zaštitu svih radnih stanica na kojima se trenutno ne nalazi neki korisnik. Korisničko ime i šifra omogućavaju ne samo autentifikaciju i autorizaciju korisnika nego i zaključavanje radne stanice kada korisnik nije tu kako bi se spriječilo neovlašteno korištenje resursa informacionog sistema. Međutim, korištenje korisničkog imena i šifre nije dovoljno, jer čak i sam fizički pristup kompjuteru koji je povezan na kompjutersku mrežu može olakšati posao napadačima. Zbog toga je kontrola pristupa u objektima neke organizacije zapravo dio zaštite IT sistema.

Dobar sigurnosni plan sadrži takozvani Password policy, odnosno minimalnu kompleksnost korisničkih šifri, kako bi se otežalo ili onemogućilo njihovo pogađanje (apsolutno je zabranjeno korištenje datuma rođenja, imena najbližih članova familije i slično). U posljednje vrijeme se insistira na dužini šifre, a ne na kombinaciji slova, brojeva i specijalnih karaktera. U slučaju potrebe za višim nivoom sigurnosti, mogu se upotrebljavati i dodatni uređaji za autentifikaciju korisnika, kao što su pametne kartice, USB stikovi, token generatori i slično.

Na kraju, postoje i specijalne brave koje onemogućavaju vađenje hard diskova iz radnih stanica, pošto se i na njima mogu nalaziti povjerljivi podaci. Slične brave postoje i za sprečavanje korištenja USB flash memorija ili optičkih diskova.

Zaštita mrežnih uređaja

Routeri, switchevi, pristupne tačke i drugi mrežni uređaji moraju biti fizički zaštićeni. Važno je zapamtiti da uređaji koji nemaju monitor na kojem se mogu vidjeti podaci i dalje ostaju podložni napadima. Čak i samo onemogućavanje rada ovakvih uređaja (fizičkim uništenjem ili nekim drugim) može nanijeti ozbiljne štete organizaciji. U današnje vrijeme praktično svi dijelovi organizacije u manjoj ili većoj mjeri zavise od ispravnog rada informacionih sistema, tako da čak i prestanak rada nekog njegovog manjeg dijela može prouzrokovati ozbiljnu štetu.

Fizički pristup mrežnim uređajima omogućava obučenim napadačima skupljanje informacija koje saobraćaju kompjuterskom mrežom. Za tako nešto više nije potrebna ni posebna oprema, dovoljan je laptop sa odgovarajućim softverom kao što je Wireshark (takozvani network analyzer ili sniffer alati) i mrežna konekcija. Mnogi mrežni uređaji imaju i posebne portove za administraciju, pa ako napadač ima pristup takvom portu, upad u sistem postaje lakši. Čak i u slučaju da je mrežni administrator konfigurisao mrežne uređaje da onemogući takve napade, fizički pristup mreži može omogućiti napadaču da značajno uspori ili čak u potpunosti onemogući mrežni saobraćaj, što je ravno isključenju ključnih komponenti informacionog sistema. Zbog svega toga mrežnu opremu je najbolje držati “pod ključem” baš kao i mrežne servere jer je riječ o ključnim komponentama informacionog sistema.

Zaštita mrežne infrastukture

Mrežni uređaji kao što su routeri i switchevi klasificiraju se kao aktivna mrežna oprema, dok su kablovi, utičnice i patch paneli pasivna mrežna oprema. Gotovo sve rečeno za mrežne uređaje važi i za mrežnu infrastrukturu, ali je mrežne kablove daleko teže zaštititi zbog njihove dužine i rasprostranjenosti kroz objekte. Na tržištu su lako dostupni takozvani “tapping” uređaji, koji se jednostavno postave na mrežni kabl i “prisluškuju” sav mrežni saobraćaj koji prolazi kroz njih. To ponovo potvrđuje da je kontrola pristupa objektima neke organizacije zapravo dio zaštite IT sistema. Optički mrežni kablovi mnogo su teži za takve vrste prisluškivanja, što je prava sreća jer se oni koriste za povezivanje udaljenih objekata, pa su još i više izloženi vanjskim napadima. Ipak, ni oni nisu potpuno imuni na prisluškivanje, pa njihovo postavljanje zahtijeva pažljivo planiranje.