Konferencija: Kritična infrastruktura i vještačka inteligencija
Vještačka inteligencija može pomoći u funkcionisanju kritične infrastrukture kako bi ona bila efikasnija. Ali u rukama zlonamjernih entiteta to može da bude opasno – neke su od poruka koje su se čule na konferenciji održanoj sredinom oktobra u Beogradu
Piše: Mara Dragić; E-mail: redakcija@asadria.com
Poznato je da su sistemi kritične infrastrukture u svakoj zemlji okosnica društva i objekata od vitalnog značaja, koji u eri vještačke inteligencije mogu da budu izloženi povećanim rizicima od prirodnih katastrofa, cyber napada i drugih nesreća, što može imati razorne posljedice. Predstavnici državnih organa, fakulteta, lokalnih samouprava i kompanija iz domena kritične infrastrukture Srbije, Bosne i Hercegovine, Sjeverne Makedonije i drugih zemalja na konferenciji “Sistemi kritične infrastrukture u eri vještačke inteligencije CIS-AI Nexus – Konvergencija kritične infrastrukture i vještačke inteligencije”, koja je održana 17. i 18. oktobra u beogradskom hotelu IN, pokušali su da pruže odgovore na mnoga pitanja i nedoumice koje se javljaju tokom sve veće primjene vještačke inteligencije u poslovanju i svakodnevnom životu.
Bitka s AI-jem ne smije se izgubiti
Zoran Keković iz Centra za analizu rizika i upravljanje krizama, organizatora konferencije, ukazao je da su ovakvi skupovi put ka unapređenju otpornosti kritičnih infrastrukturnih sistema i pronalaženju alata za primjenu vještačke inteligencije. “Najveće ranjivosti kritične infrastrukture su u njihovoj međuzavisnosti. Mnogo je projekata koji se bave pojedinačnim sistemima i primenom modernih rešenja zasnovanih na AI-ju, ali ne postoji jedinstvena mreža znanja koja bi omogućila sveobuhvatnu analizu potreba i mogućnosti upotrebe alata veštačke inteligencije i novih tehnologija u unapređenju otpornosti tih sistema”, rekao je Keković.
Vještačka inteligencija u kritičnoj infrastrukturi već uveliko funkcioniše iako postoje brojni rizici i incidenti s kojima se korisnici suočavaju. Alessandro Lazari iz Centra za interdisciplinarna istraživanja o bezbjednosti i otpornosti kritične infrastrukture Univerziteta u Salentu-Lecce smatra da je neophodno prihvatiti postojanje AI-ja, bolje ga upoznati i, ako je moguće, zajedno donositi odluke. “Ne možemo da izbjegavamo AI jer onda gubimo bitku s njim. AI nam omogućava povećanje efikasnosti i obradu velike količine podataka. Ali, moramo biti pažljivi jer je to nova, pametna, igračka s kojom moramo da koegzistiramo”, rekao je Lazari.
Nova tehnologija sve popularnija
Pomoćnik direktora i rukovodilac Sektora za IT infrastrukturu Kancelarije za IT i eUpravu Srbije Aleksandar Milinković naveo je da već uveliko koristi najnovije tehnologije, ali i da se suočava sa bezbjednosnim rizicima. “Napravili smo posebnu vrstu sigurnosnog okvira koji adresira najčešće pretnje, a samo prethodnog meseca Kancelarija je imala 55.000 cyber napada. AI koristimo kada smo napadnuti i mogu reći da je Srbija jedna od prvih zemalja u Evropi koja je primenila AI u cyber bezbednosti. AI pomaže našim inženjerima da tumače događaje i ključne indikatore i definišu preporuke za reagovanje na incident. Ove preporuke zasnovane su na 78 triliona bezbednosnih događaja dnevno koje prikupljamo širom sveta”, rekao je Milinković.
Živimo u fantastičnom dobu razvoja novih tehnologija, među kojima je i vještačka inteligencija, ali svaka tehnologija ima svijetlu i tamnu stranu, rekao je Miroslav Trajković, državni sekretar Ministarstva za nauku, tehnologije i inovacije u Vladi Srbije. “Vještačka inteligencija može mnogo da pomogne u funkcionisanju kritične infrastrukture kako bi bila efikasnija. Ali, u rukama zlonamernih entiteta to može da bude opasno”, rekao je Trajković, koji je najavio novu Strategiju razvoja vještačke inteligencije do 2030. godine u Srbiji. Očekuje se da će AI u narednim godinama uticati na oko 40 posto poslova, pa Trajković smatra da je potrebno pripremiti se i iskoristiti vještačku inteligenciju kao razvojnu šansu. Već ove godine najprofitabilnija i najzdravija privredna grana Srbije je izvoz IT usluga, a očekuje se prihod od četiri milijarde eura.
Cyber prijetnje i izazovi
Dekan Fakulteta bezbjednosti Mladen Milošević podsjetio je da u novoj realnosti treba više razmišljati o ljudskim pravima i slobodama, koje ne treba žrtvovati zbog bržeg tehnološkog napretka. Njegova koleginica
s Univerziteta California Berkely, Gil Baram, opisuje vještačku inteligenciju kao transformativnu silu u cyber prostoru koja uključuje i zlonamjerne vektore napada i izazove internetskog kriminala, a protiv kojih su potrebni i adekvatan odgovor i reakcija.
“Vještačka inteligencija predstavlja moćnu snagu u virtuelnom prostoru koja može da iskoristi ljudsku ranjivost i zaobiđe poznate mjere bezbjednosti. Zato je potreban nijansirani pristup koji iskorištava AI dok istovremeno ublažava prijetnje. AI predstavlja strateško bogatstvo pomoću kojeg se države bore za tehnološku nadmoć, što naglašava potrebu za većom međunarodnom saradnjom i regulatornim okvirima”, rekla je Gil Baram. Pomoćnik načelnika Sektora za vanredne situacije Srbije Ivan Baras istakao je važnost AI-ja u upravljanju kritičnom infrastrukturom zbog brze obrade podataka u realnom vremenu, ali i ukazao na opasnosti napada koji mogu da ugroze cijeli sistem društva i države. Posebno je izdvojio odluke AI-ja koje mogu da budu “neprozirne”, što dovodi do sumnje sam proces donošenja odluka.
Potrebna stalna edukacija
Predviđanje rizika, analiza ogromnih količina podataka u realnom vremenu i automatizacija odgovora, gdje AI može da upravlja određenim procesima kao što su analiza i optimizacija resursa, obavještavanje nadležnih, upravljanje resursima u situacijama emocionalne napetosti i hitnosti reakcije – samo su neke dobrobiti korišćenja vještačke inteligencije. Savremeno društvo suočava sa sve većim brojem rizika uplivom vještačke inteligencije u svakodnevni život, ali ne treba imati strah od nečeg novog i nepoznatog, zaključeno je na konferenciji. Zato je potrebna stalna edukacija kako bi društvo moglo da napreduje i prati nove tehnologije, što će uključiti više mladih ljudi sposobnih za primjenu tog znanja.
